Chế độ Thực tập sinh kỹ năng (技能実習) được chính phủ Nhật Bản mở ra với mục đích đào tạo kỹ năng nghề nghiệp cho lao động người nước ngoài tại các doanh nghiệp Nhật Bản.

Người lao động đến Nhật với tư cách là những thực tập sinh (tu nghiệp sinh), hay đơn giản được hiểu là những “người học việc”. Họ sẽ tham gia vào các doanh nghiệp Nhật Bản để học tập những kiến thức kỹ năng thực tiễn; sau đó trở về nước có thể vận dụng thuần thục các kỹ năng đó vào giúp cho sự phát triển kinh tế và công nghiệp của đất nước mình.

Nói một cách đơn giản, mục đích của chế độ này là để đào tạo nguồn nhân lực cống hiến cho sự phát triển công nghiệp của các nước thông qua việc áp dụng các kỹ thuật tiên tiến của Nhật Bản.

Các thực tập sinh sẽ có cơ hội vừa được học vừa được thực hành ngay chính ở các công ty tại Nhật Bản trong thời gian 3 năm. Hơn nữa, lương của thực tập sinh tại Nhật cũng cao hơn hẳn so với làm cùng một công việc đó tại Việt Nam.

Thông qua chương trình này, Nhật Bản sẽ giúp đỡ cho Việt Nam đào tạo lao động tay nghề cao trong các lĩnh vực như: xây dựng, dệt may, cơ khí, sản xuất máy móc, đồng thời giúp các nhà máy, xí nghiệp của Nhật Bản giải quyết các vấn đề thiếu hụt lao động trầm trọng do dân số già hóa.

Làm thế nào để trở thành một thực tập sinh kỹ năng?

Các hình thức tiếp nhận

Các thực tập sinh kỹ năng sẽ được tiếp nhận thông qua hai hình thức:

• Hình thức đoàn thể tiếp nhận – các đoàn thể tiếp nhận của Nhật Bản tiếp nhận thực tập sinh kỹ năng thông qua cơ quan phái cử nước ngoài (ở Việt Nam thường gọi là công ty xuất khẩu lao động).
• Hình thức doanh nghiệp tự tiếp nhận

Ở Việt Nam, hình thức thông qua 1 công ty phái cử là phổ biến hơn cả. Quy trình theo các bước như sau:

Phân bổ thời gian

Thời gian của chế độ thực tập sinh Kỹ năng hiện tại dài nhất là 5 năm và ngắn nhất là 1 năm. Các bạn có thể tham khảo phân bố thời gian và các hoạt động cụ thể trong khoảng thời gian đó dựa theo sơ đồ dưới đây để có cái nhìn tổng quát nhất và dễ hiểu nhất nhé.

 

Nguồn tham khảo: Cơ quan Hợp tác tu nghiệp Quốc Tế

Các bạn tham gia chương trình thực tập kỹ năng phải đảm bảo những yêu cầu sau:

• Tốt nghiệp Trung học Phổ thông trở lên (từ 18 tuổi trở lên)
• Học tiếng Nhật cơ bản
• Học những quy tắc cần thiết trong cuộc sống ở Nhật
• Có sức khỏe tốt để đảm bảo công việc. Người tham gia cần phải khám sức khỏe theo yêu cầu của công ty.
• Không có tiền án tiền sự

Thực trạng của chế độ Thực tập sinh Kỹ năng

Với chế độ này, từ năm 2008 – 2020, Nhật Bản đã thu hút được ngày càng đông người lao động Việt Nam sang Nhật với cái mác visa “du học”, bởi lẽ học nghề thì cũng được tính là một dạng du học rồi.

Từ nguồn du học sinh ngày càng dồi dào này mà bao hàng quán, các ngành nghề lao động chân tay của Nhật cũng kiếm được nhiều nhân viên hơn, đặc biệt là nhân viên baito.

Thế nhưng, xã hội Nhật đang gánh chịu nhiều ảnh hưởng xấu của chế độ này với tỷ lệ thực tập sinh trốn ra ngoài, sống bất hợp pháp vì bị đối đãi không tử tế và không được trả lương đầy đủ hay trả lương một cách rẻ mạt hoặc không có việc làm. Điều này đã ảnh hưởng không nhỏ đến cả an ninh trật tự của Nhật cũng như hình ảnh của cộng đồng người Việt Nam trong mắt người Nhật.

Chế độ này gây nhiều tranh cãi và phê phán tới mức, báo cáo của Mỹ về một nạn buôn bán người phiên bản năm 2021 cho rằng chế độ này có quá nhiều vấn đề bởi nó đã và đang tiếp tục bị lạm dụng, bị ác dụng để bóc lột lao động người nước ngoài. Và rằng việc tăng cường giám sát và xử lý vi phạm từ phía chính phủ Nhật là vô cùng cần thiết. Mới đây, báo Nikkei – tờ báo kinh tế uy tín nhất Nhật Bản đã có bài viết lên tiếng cần bãi bỏ chế độ Thực tập sinh Kỹ năng này.

Bản chất của chế độ này là để thực tập kỹ năng cho người lao động nước ngoài để học về nước giúp ích cho công cuộc phát triển của quốc gia họ. Thế nhưng, nó đã bị biến tướng thành mục đích tạo ra nguồn lao động giá rẻ để giải quyết vấn đề thiếu hụt lao động trầm trọng của Nhật Bản. Không những thế, quá trình chọn lao động thông qua nhiều giai đoạn còn gây khó hiểu cho người tham gia và kéo theo hệ lụy là nhiều công ty phái cử trá hình, lừa đảo trắng tiền của người lao động.

Điều đáng buồn về cuộc sống của thực tập sinh kỹ năng ở Nhật

Người lao động Việt Nam ao ước đến Nhật lao động và tin tưởng rằng người Nhật rất sòng phẳng, quy củ, chỉ cần chăm chỉ làm việc thì sẽ được bảo vệ quyền lợi và kiếm được tiền gửi về cho gia đình. Thế nhưng, đã có nhiều trường hợp thực tập sinh Việt “vỡ mộng” bởi không ít người vì bất đồng ngôn ngữ, thân cô thế cô giữa xứ người mà khi mới sang Nhật đã bị các ông chủ Nhật Bản ăn chặn tiền lương, phải làm thêm giờ vất vả nhưng mãi lương không về tay hay bị coi thường, chửi bới, bị đồng nghiệp bắt nạt, cô lập.

Có rất nhiều bạn làm việc ở Nhật hàng ngày đi làm, tăng ca, tối về ký túc xá nghỉ ngơi. Ngày nào cũng lặp đi lặp lại như vậy lâu dần trở nên buồn chán, cô đơn, áp lực. Có thể gánh nặng tài chính của họ quá lớn, họ vừa phải trang trải chi phí sinh hoạt hàng ngày ở Nhật, vừa phải lo cho gia đình ở Việt Nam nên ngày ngày chỉ nghĩ cố gắng làm thêm được đồng nào hay đồng đấy mà quên mất việc sống cho bản thân.

Ngoài thời gian làm việc cố định của thực tập sinh từ thứ 2 đến thứ 6, họ cũng đăng ký tăng ca, làm thêm cả ngày nghỉ. Chưa kể đến việc một số công ty bóc lột quá đáng, quản thực tập sinh nghiêm khắc không cho giao lưu với bên ngoài càng khiến cho mong ước ban đầu về việc sang Nhật vừa học vừa làm, vừa khám phá trở nên vô nghĩa.

Và vì nhiều lý do khác nhau mà thật đáng tiếc đã dẫn đến những cái chết tức tưởi của các thực tập sinh Việt tại Nhật Bản. Ở ngôi chùa Nisshinkutsu, nơi cưu mang nhiều người lao động Việt trên đất Nhật, có đến hàng chục bài vị của các thực tập sinh Việt Nam. Có rất nhiều người đã ra đi khi tuổi đời còn rất trẻ, bỏ lại cả tương lai của bản thân lẫn gia đình ở quê nhà. Điều này thực sự là những lời cảnh tỉnh lớn cho cả hai nước Nhật Bản và Việt Nam trong việc xem xét, thực hiện chế độ thực tập sinh kỹ năng này.

Vậy chúng ta có nên sang Nhật theo diện thực tập sinh kỹ năng này không?

Hay tìm hiểu chế độ Kỹ năng đặc định – có phải dành cho bạn?

Và Thực tập sinh kỹ năng & Kỹ năng đặc định có gì khác nhau?

——